Қоршаған ортаның жай-күйі және табиғи ресурстарды пайдалану туралы Ұлттық баяндама

Алматы қаласы

Алматы – Қазақстанның ірі мегаполисі. Қала 8 әкімшілік аудардарға бөлінген.

Ауа бассейнінің ластануы 80 % астам автокөлік шығарындыларымен байланысты. 01.12.2016 жылғы жағдай бойынша Алматы қаласында 529 295 бірлік тіркелген (маятникті тасымалдауды ескере отырып, 710-дан 794 мың бірлікке дейін).

Ластанудың барлық стационарлы көздерінен шығатын ластауыш заттардың жалпы көлемі 920,2 мың тоннада, 95,7% -ы ұсталды, атмосфералық ауаға 38,8 мың тонна ластауыш заттар шығарылды.

Алматы қаласының әуе бассейнінің экологиялық жай-күйіне жүйелік мониторингті «Қазгидромет» РМК – 5 қолымен іріктеудің стационарлық станцияларында (ЛББ) және 11 автоматты бақылау бекеттерінде жүзеге асырады.

РМ-10 қосалқы бөлшектерін, РМ-10 қоспа бөліктерін, оксидтердің көмірсутегін, диоксиді азотты, азот оксидін, фенолды және формальдегидті заттардың концентрациясы өлшенеді. Қаланың атмсофералық ауасының ластану деңгейі соңғы жылдары тұрақталды, бірақ жоғары болып қала береді. Атмосфераның ластану индексі (АЛИ5) 2013-2016 жылдары 11,5-тен 7-ге дейін төмендеді.

«Қазгидромет» ШЖҚ РМК-ның деректері бойынша 2016 жылға атмосфералық ауа жалпы алғанда ластанудың жоғары деңгейі сипатталады.

2016 жылы қалада 1 ШЖКм.р.-дан асып кету оқиғасы тіркелді: қалқыма заттар – 272, РМ-2,5 қалқыма бөлшектері – 180, РМ-10 қалқыма бөлшектері – 479, күкірт диоксиді – 754, көміртегі тотығы – 1794, азот диоксиді – 3390, азот оксиді – 586 жағдай. 2016 жылы өте жоғары ластану жағдайлары байқалмады.

Алматы қаласының атмосфералық ауасының ластану сипаттамасы бойынша аса толығырақ ақпарат «Қазгидромет» РМК-ның сайтында жарияланған (https://kazhydromet.kz/kk/bulleten/okrsreda?year=2016)

Алматы қаласының аумағында  қоса беріліп отырған аумақтарды ескере отырып 26 өзен мен 4 жасанды арна тоғандары орналасқан. Өзендердің арналарының ұзындығы 315 км асады.

Алматы қаласының жер асты көздерін сумен жабдықтау үлесі 67,9 %-ды құрайды. Қазіргі уақытта жер асты сулары 300-ден артық ұңғымаларда Алматы, Талғар және Кіші Алматы кен орындарының ұңғымаларында 150 м-ден 500 метр дейін тереңдікте өндірілуде.

Қаланы сумен жабдықтау көздері, сондай-ақ Кіші Алматы, Үлкен Алматы «Камен үстірті» жер үсті өзендері учаскесі болып табылады.

«Қазгидромет» РМК деректері бойынша Алматы қаласының 8 гидрохимиялық тұстамада 3 жер үсті объектісінің жер үсті суларының ластануына (Кіші Алматы, Үлкен Алматы, Есентай өзендері) бақылау жүргізілді.

Кіші Алматы, Үлкен Алматы, Есентай өзендерінде ШЖК артуы биогенді заттардың тобындағы заттар бойынша белгіленген (нитритті азот – 1,8-2,0 ШЖК, жалпы темір – 1,7-2,5 ШЖК), ауыр металдардың тобынан (мыс-1,8-2,1 ШЖК, марганец – 1,1-1,2 ШЖК).

Кіші Алматы, Үлкен Алматы, Есентай өзендеріндегі судың сапасы бойынша «ластанудың орташа деңгейі» ретінде сипатталады. 2015 жылмен салыстырғанда Кіші Алматы, Үлкен Алматы, Есентай өзендері суларының сапасы аса өзгермеді.

БАлматы қаласының су ресурстарының ластану сипаттамасы бойынша толық ақпарат «Қазгидромет» РМК сайтында жарияланған (https://kazhydromet.kz/kk/bulleten/okrsreda?year=2016) «Казгидромет»

Алматы қаласының аумағының шекарасы 68,5 мың га құрайды.

Қаланың жер қорын санаттар бойынша бөлу, мың га.

– ауыл шаруашылығы маңызындағы жерлер – 9,1;

– елді мекендердің жерлері – 30,1;

– өндіріс, көлік, байланыс жерлері – 5,7;

– ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері – 22,8;

– орман қорының жерлері – 0;

– су қорының жерлері – 0,6.

Алматы қаласының тапырағының ауыр металлдармен ластануының жағдайына бақылауды «Қазгидромет» ШЖҚ РМК көктемгі және күзгі мезгілдерде жүргізеді. Топырақтың сынамаларында хромның мөлшері 0,01-0,6 ШЖК, кадмий – 0,13-0,66 ШЖК, мырыш – 0,27-26,4 ШЖК, қорғасын – 0,4-27,8 ШЖК және мыс – 0,3-1,97 ШЖК мөлшерлері болған.

Толық ақпарат «Қазгидромет» РМК сайтында жарияланған  (https://kazhydromet.kz/kk/bulleten/okrsreda?year=2016) «Казгидромет»

Алматы қаласының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары қаланың аумағына қосылған Іле-Алатау Мемлекеттік Ұлттық табиғи паркі аумағының қосылу есебімен 12 463 га. Үлкен және Кіші Алматы өзендерінің алабында, Іле-Алатауының солтүстік баурайында ерекше табиғи массивті сақтау үшін «Медеу» Мемлекеттік аумақтық табиғи парк құрылған («Медеу» МАТП ММ, 708,16 га) – жергілікті маңызы бар ЕҚТА. Қаланың аумағында республикалық маңызы бар ЕҚТА орналасқан – Басты ботаникалық бақ (104 га) және Баум тоғайы (139 га) орналасқан.

2016 жылы қала бойынша 32 155 жасыл екпелер отырғызылды, оның ішінде 2 516 қылқан жапырақты, 13 986 жапырақты ағаш және 15 653 бұталар. Соның ішінде жергілікті бюджет есебінен 969 қылқан жапырақты ағаш және 10 175 сәндік және гүлденген бұталар жалпы 82,7 млн теңгеге отырғызылды.

«Ядролық физика институты» ШЖҚ РМК 2016 жылы өзінің және басқа ұйымдардың радиоактивті қалдықтарын көму бекетінде (РҚКБ) көмілген жоқ. Көмудің жалпы көлемі 1967 жылдан бастап 8500 КИ құрайды, 2013 жылдан бастап РҚКБ бойынша көмулер жүргізілген жоқ.

«Қазгидромет» РМК деректері бойынша атмосфераның жер қабатының радиациялық гамма-фонының жағдайын өлшеу Алматының Сәтпаев к./Сейфуллин даңғ. аумағындағы метеостанциясында күнделікті жүзеге асырылады. 2016 жылы атмосфераның үстіңгі қабатының радиациялық гамма-фонының орташа мәндері 0,17 м3в / сағ құрады, бұл табиғи фоннан аспайды. 2015 жылмен салыстырғанда радиациялық қордың деңгейі өзгерген жоқ. «Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» (Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 155 бұйрығы) гигиеналық нормативтерін бекіту туралы» бекітілген гигиеналық нормативтерге сәйкес күнделікті радиоактивті құлаудың алғашқы өлшемдерінің нәтижелеріне негізделген үлгілердің бета белсенділігін өлшеу 110 Бк/м2 артық емес.

Өңірдің радиациялық жағдайы туралы толығырақ ақпарат «Қазгидромет» РМК сайтында орналасқан (https://kazhydromet.kz/kk/bulleten/okrsreda?year=2016)

2016 жылы Алматы қаласы бойынша 646,0 мың тонна ҚТҚ жиналды (373 кг/адам/жыл). ҚТҚ-ны өңдеу үлесі (сұрыптауды қоса) 1,8% құрады. ҚТҚ-ның қалған көлемі Алматы облысының аумағында орналасқан полигондар мен үйінділерде орналастырылады. Алматы қ. аумағында ҚТҚ полигондары жоқ.

Қаланың аумағында қатты қалдықтарды бөлек жинау, сұрыптау және қайта өңдеу бойынша 13 кәсіпорын жұмыс істейді. Қалада бөлек жинау біртіндеп енгізіледі. 2016 жылы  жергілікті бюджет есебінен ҚТҚ жинау үшін 3500 еуроконтейнер сатып алынды. «Тәртіп» АҚ қоқыс шығаратын ұйымы өз есебінің қаражатынан еуро контейнерлерімен жұмыс істеу үшін 20 бірлік арнайы техника сатып алды. 2017 жылы тағы да 30 бірлік техника сатып алу жоспарлануда. 826 контейнер алаңының ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Қалада ҚТҚ-ны бөлек жинау ендірілмеді. Осы мәселе бойынша шағын және орта бизнестің кәсіпорындарымен ынтымақтастық схемалары әзірленуде. Пластикалық қалдықтарды жинауды ұйымдастыру бойынша «Витана-Макс» ЖШС-мен келіссөздер жүргізілуде.

Қазіргі уақытта Алматы қаласының аумағында қалдықтарды өңдеу және кәдеге жаратумен айналысатын 40-тан астам кәсіпорын бар. Құрамында құрамында сынабы бар, энергияны үнемдейтін шамдар мен өнімдерді жинау және пайдалану жүзеге асырылуда.  2016 жылы «Синап Плюс» ЖШС және «АлматыЭкологострой» ШЖҚ ММК-мен құрамында сынабы бар флуоресцентті лампалар мен құрылғылардың 102 743 данасы жинады және жойылды.

«Тәртіп» АҚ өз қаражатының есебінен қалдықтарды сұрыптау кешенін салуды жоспарлап отыр. «Тоспа су» ЖШС және «Kaukointernational» компанияларының арасында Алматы қаласында кәріздік тазарту құрылыстарының балшықтарын қайта өңдеу жөніндегі қоқыстарды қайта өңдеу зауытының құрылысы бойынша «Биогаз станцияларының қуатын келісу және өзара ынтымақтастық туралы» меморандум жасалды. Жобаның ЖСҚ әзірленді.

Жаңартылатын энергия көздерін дамыту және энергия тиімділігі бойынша іс-шаралар: «ND&Co» ЖШС Ұлттық инновациялық қорының грантының есебіне Алматы энергетика және байланыс университетімен бірлесіп, Ақпараттық Технологиялар паркінде (Алатау) 10 кВт фотоэлектрлік электр станциясы әзірленіп, пайдалануға берілді. Станция жылына 40 МВт-қа жуық өндіреді.