Маңғыстау облысы

Ресми статистикалық деректер бойынша атмосфералық  ауаға өнеркәсіп шығарындылар көлемі 65,8 мың тоннаны; күкірт ангидриді шығарындыларының көлемі – 1,1 мың тонна; азот диоксиді шығарындыларының көлемі – 9,6 мың тонна қатты бөлшектер шығарындыларының көлемі -2,9 мың; тұншықтырғыш газ шығарындыларының көлемі – 8,2 мың тонна.

Маңғыстау облысында 01.01.2017 жылы 174 143 автокөлік құралдары тіркелген. Оның ішінде 165 971 бірлігі өздігінен жүретін көлік құралдары,  оның ішінде облыстағы барлық  автокөліктің 84 992 бірлігі немесе 48,8 %-ы  газбаллонды жүйеде. Облыс бойынша 1.01.2016 ж. бастап 180 автогаз құю станциясы жұмыс істейді.

«Қазгидромет» ШЖҚ РМК-мен атмосфералық ауаның жағдайын бақылау Маңғыстау облысының Ақтау, Жаңаөзен және Бейнеу кентінің 7 стационарлы бекетінде жүргізілді. Стационарлы бақылау желілерінің деректері бойынша Ақтау, Жаңаөзен қалаларының атмосфералық ауасы ластанудың төмен деңгейімен бағаланды. Ақтау және Жаңаөзен қалалары бойынша 1,2 ШЖКс.с., қалған ластауыш заттар ШЖК артпады.

Бақылаудың стационарлық желілерінің деректері бойынша Бейнеу кентіндегі атмосфералық ауаның ластану деңгейі жоғары ретінде бағаланды. Кент бойынша озонның орташа концентрациясы 2,5 ШЖКс.с., қалған ластауыш заттар  ШЖК артқан жоқ.

Маңғыстау облысы Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінің 75% -ын иеленеді. Облыс халқының 57% немесе 330 мың адам тұзды теңіз суын пайдаланады. Халықтың жартысынан көбі теңіздің жағалау аймағында тұрады.

Каспий теңізі солтүстіктен оңтүстікке қарай 1200 км созылады, оның орташа ені 320 км, аймақтың жағалау сызығының ұзындығы (изолин -27 м) 1399,5 км құрайды. Каспий теңізінің жағалау сызығының жалпы ұзындығы шамамен 7000 км. Су аквоториясының ауданы – 371 000кв км құрайды; теңіз деңгейі мұхит деңгейінен 28,5 төмен.

Теңіздің максималды тереңдігі – 1025 м (оңтүстік бөлігінде). Ортаңғы бөлігінің тереңдігі – 400 м, қайраңның тереңдігі (солтүстік және солтүстік-шығыс) – шамамен 0-8 м.Қазақстан аумағындағы ең ірі беткейлер Комсомолец, Маңғышлақ (Маңғыстау), Кендірлі, Қазақ, Қара-Боғоз-Гол және т.б. 50 аралдың жалпы аумағы шамамен 350 шаршы км. құрайды. Волга, Орал және Ембі өзендері солтүстік жағынан Каспийге ағылады.

Маңғыстау облысының аумағында жасанды Қаракөл көлі бар. Бұл көл Ақтау қаласынан 10-15 километр оңтүстік-шығыста 40-45 жыл бұрын сол жерде аттас сордан пайда болды. Су қоймасы шын мәнінде салқындатқыш-тоған болып табылады, себебі, оған «МАЭК-Қазатомпром» ЖШС-ның жылу станцияларының энергетикалық жабдықтарды суыту үшін пайдаланған (нормативті-таза) жылытылған теңіз суы төгіледі. Одан әрі, салқындаған су ағызу арнасы арқылы Каспий теңізіне кері құйылады.

Сонымен қатар Қаракөлде Қазақстанның Қызыл кітабына және тіпті табиғат және табиғи ресурстарды қорғаудың халықаралық одағының (ТҚХО) тізіміне енгізілген түрлерін кездестіруге болады: күзгі жіне көктемгі көшу кезінде ұшып келіп кетуде ғана кездесетін ескек аяқтылардың үш түрі (бұйра және қызғылт бірқазан, копепод үш түрі (бұйра және қызғылт бірқазан, кіші суқұзғын), қоқиқаз тәрізділердің бір (қоқиқаз) түрі, дегелек тәрізділердің бес түрі (сары құтан, египет құтаны, кіші аққұтан, жалбағай, қарабай), қаз тәрізділердің үш түрі (сұңқылдақ аққу, аққөзді сүңгуір үйрек және ақбас үйрек), шағаланың бір түрі (қарабас өгізшағала) бар.

Қаракөлдің жасанды көлі шөлдің қатал жағдайында он мыңдаған құстарды паналайды, олардың арасында сирек кездесетін және жойылып кету қаупі бар түрлерінің болуымен бірегей болып табылады. 1986 жылдан бастап Қарақол республикалық маңызы бар Қарағай-Қарақол мемлекеттік зоологиялық қорығыныңқұрамына жатады.

Теңіз суларының сапасын бақылау «Қазгидромет» РМК-мен  бақылау келесі жағалау нүктелерінде, зайырлы учаскелерде, кен орындарында және шойын станцияларының көмегімен жүзеге асырылды: «Ақтау теңіз порты» АЭА теңіз суының ауданы, Маңғышлақ Шешен, Құмды – Дербент, Дивичи – Кендірлі, Форт-Шевченко, Фетисово к., «ММГ» АҚ жағалауындағы бөгет акваториясы, Құрық кентінің ауданы, Орта және Оңтүстік Каспийдің (Адамтас маягы), Қаламқас, Қаражанбас, Арман шекаралас аумағында, Баутино және Т. Құлалы к. ауданының шойын станцияларында.

2016 жылы Орталық Каспий  суының сапасы «нормативті таза» болып сипатталады.

 «Ақтау теңіз порты» АЭА акваториясының теңіз суының сапасын бақылау  2016 жылы 4 гидрохимиялық тұстамада (нүктелерде) жүргізілді: 1 тұстама – акваторияның  солтүстік бөлігі – су жинау арнасының тұстамасы; 2 тұстама  – акваторияның орталық бөлігі – кеме жүру арнасының ауданы, теңіз портының мұнай терминалы; 3 тұстама – акваторияның оңтүстік  бөлігі – мұнай құятын эстакада айлағы, «Казтрансойл» мұнай терминалы; 4 тұстама – фондық, АЭА акваториясынан тыс.

Теңіз суларының сынамасы  қалқыма қатты бөлшектердің, рН, еріген оттегінің, БПК5, ХПК, минералдау, құрғақ қалдықтың, сульфаттардың, кальций, магний, хлоридтердің, карбонаттардың, ааоний азотының, нитритердің, натриттердің, азот сомасының, фосфоттардың, жалпы темірдің, мұнай өнімдерінің, АПАВ, ұшпалы фенолдардың металдардың (мыс, мырыш, никель, қорғасын, марганец және хром (6+) құрамына талдау жасалды.

2016 жылы теңіз порты аквоториясынын барлық нүктелерінде судың сапасы «нормативтік-таза» деп сипатталады. 2015 жылмен салыстырғанда, Орта Каспий мен «Ақтау теңіз порты» АЭА су сапасы өзгерген жоқ.

2016 жылға жер учаскелерінің болуы және олардың санаттары, жер иелері, жер пайдаланушылары және жерлері бойынша бөлінуі

Барлық жерлер  – 16 559,7 оның ішінде:

I- ауыл шаруашылығына белгіленген жерлер – 5 338,1;

II- елді мекендердің жерлері – 985,5;

III- өнеркәсіптік және т.б. жерлер – 267,5;

IV- ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлері – 223,7;

V- орман қорын жерлері – 241,6;

VI- қор жерлері – 9 503,3;

VII- қалпына келтірілген жерлер ауданы – 0,88 мың га.

«Қазгидромет» РМК-мен Маңғыстау облысының 4 кен орнында (Дунга, 3 нүкте), Жетібай (3 нүкте, Қаражанбас және Арман) топырақ сынамасына іріктеу жүргізіледі. Топырақтағы мүнай өнімдері мен металдардың (мыс, марганец, хром (6+), қорғасын, никель, мырыш) құрамы талданды. Кен орындарында мұнай өнімдерінің концентрациясы 0,025-0,04 % шегінде,  хром (6+), марганец, қорғасын, мырыш, никель, мыс норма шегінен аспады.

«Қазгидромет» РМК топырақтағы ауыр металдардың құрамын анықтау үшін көктемгі-күзгі кезеңде Ақтау, Жаңаөзен, Форт-Шевченко қалалары, Бейнеу кентінің және Қошқар ата үйінді сақтағышының топырақ сынамалары алынды. Анықталған ауыр металдардың құрамышекті нормадан аспады. Сондай-ақ, «Қазгидромет» РМК көктемгі-күзгі кезеңде облыстың жағалау станцияларына, кен орындарының және зайырлы учаскелерінің түпті шөгінділерінің ластану жағдайына бақылау жүргізеді.

Қазіргі таңда көшпелі құмдармен күрес проблемасы Қазақстанның көптеген құрғақ аймақтарына, әсіресе Қарақия ауданының Түйесу, Маңғыстау ауданының Бостандық және Қызылқұм құм массивтерін қамтитын белсенді түрлендіру саласында өзекті болып табылады.

2016 жылы 4 елді мекенде жұмыс жалғасады: Сәнек, Үштаған, Тұщықұдық, Шебер. Мұнда механикалық қорғауды (жергілікті материалдардан кедергілер құрылғысы) және фитомелиорацияны қамтитын жылжымалы құмдарды басқарудың күрделі әдісі қолданылады. Негізгі өсімдіктер Сексеуіл, Жүзгін және Тамарикс болып табылады. Жұмыстар Қазақ орман ғылыми-зерттеу институты есептеген шығын сметасына сәйкес жүргізіледі.

Маңғыстау облысының аумағында барлаумен айналысатын, мұнай, газ өндіретін және ілеспе компоненттерді шығаратын 38 жер қойнауын пайдаланушы бар.

2015 жыл үшін мұнай өндіру – 18470,5 млн тонна, 2016 жыл үшін – 18068,7 мың тонна  немесе 94% 2014 жылдың сәйкес кезеңнің деңгейімен салыстырғанда 4,5 млн тонна.  2016 жылы табиғи газ өндіру 2888,2 млн м³ құрады.

Маңғыстау облысы бойынша жалпы орманды қорық аумақтарының ауданы 464,7 мың га. құрайды.

Маңғыстау облысында орман және жануарлар дүниесін қорғау бойынша 2 мемлекеттік мекеме бар: Бейнеу ММ және Сам ММ. 2016 жылы Бейнеу және Сам ММ аумағы 241598,77 га құрайды.

Маңғыстау облысының аумағында радиоактивті ластауыш көздер болып табылатындар: «Қошқар-Ата» үйінді сақтағышы. Химиялық өндірістегі ураны бар қалдықты сақтайтын «Қошқар-Ата» Каспий маңы аймағындағы ең маңызды экологиялық мәселе болып табылады.

«Қазгидромет» РМК бақылау нәтижелеріне сәйкес Маңғыстау облысындағы атмосфераның беткі қабатында радиоактивті түсудің радиациялық гамма фоны мен тығыздығы жол берілген шегінде болады.

Маңғыстау облысы аумағында атмосфераның жерге жақын қабатының радиациялық ластануын бақылау 3 метеорологиялық станциясында (Ақтау, Форт-Шевченко, Жаңаөзен) ауа  сынамаларын көлденең тақтайшаларымен іріктеу арқылы  жүзеге асырылады.

Облыстағы елді мекендердің атмосферадағы беткі қабатындағы радиациялық гамма фонның орташа мөлшері 0,7-1,9 мкЗв/сағ шегінде толқыды. Облыс бойынша радиациялық гамма фонның орташа мөлшері 1,1 Бк/м² және шектеулі мөлшерде.

Тұрмыстық қатты қалдықтардың (бұдан әрі – ТҚҚ) түзілу көлемі 2016 жылы 151,8 мың тоннаны құрады (жылына 250 кг / адам), оның 2016 жылы сұрыпталғаны және өңделгені 8,7%. Халықтың 86,7%-ы қоқыс жинау қызметтерімен қамтылған.

Облыс бойынша полигондар мен үйінділердің көлемі 28 құрайды, олардың 8 (28,6%-ы) құқық белгілейтін және рұқсат беретін құжаттар. Облыстағы полигондар мен полигондардың саны 28,8 құрайды, оның ішінде (28,6%) құқық қорғау және лицензиялау құжаттары бар. Облыстың ірі елді мекендерінің экологиялық жағдайын жақсарту мақсатында Ақшұқыр, Таушық және Ақжігіт ауылдарында полигондарды салуға арналған ЖСҚ әзірленді. Маңғыстау ауданының Жыңғылды, Тұщықұдық, Шайыр ауылдарында, Қарақиян ауданының Мұнайшы, Болашақ ауылдарында, Бейнеу ауданының Боранқұл ауылында және Түпқараған ауданының Қызылөзен ауылында ТҚҚ полигондарының ТЭН құрылысы әзірленді.

Облыс аумағында ҚТҚ жинаумен, сұрыптаумен және өңдеумен 3 кәсіпорын айналысады. Түзілу көзінен ҚТҚ-ны бөлек жинау кезеңмен енгізіледі. Сонымен, ҚТҚ бөлек жинауды енгізу үшін Ақтау қаласында «IT ProfService» ЖШС-да пластик ыдыстар үшін 120 торлы контейнер қойылды. Ақтау қ. барлық қоқыс алаңдарын торлы контейнерлермен қамтамасыз ету жоспарлануда. «Каспий Оперейтинг» ЖШС және «Таза әлем Кз» ЖШС арасында жылына 40 000,0 тонна қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау туралы меморандумға қол қойылды.

Бүгінгі таңда Маңғыстау облысының елді мекендерінің қатты қалдықтарға арналған контейнерлермен 30%-ы ғана қамтамасыз етілген. Ақтау қаласында халықтан құрамында сынабы бар шамдарды жинау үшін 27 арнайы контейнер орнатылды. 2016 жылы 476 820 дана құрамында сынабы бар шамдар кәдеге жаратылды.

2020 жылға дейін ЖЭК пайдаланушы энергияны өндіруші ұйымдардың тізбесіне сәйкес ЖЭК келесі объектілерін жүзеге асыру жоспарлануда:

– «Маңғыстау облысы Форт-Шевченко қаласында 42 МВт қуаттылығымен ЖЭК құрылысы» жобасы – «SouthWindPower» ЖШС;

– «Маңғыстау облысы Мұнайлы ауданының Батыр а. 2 МВт қуаттылығымен СЭС құрылысы» жобасы – «GroupIndependent» ЖШС;

– «Маңғыстау облысы Мұнайлы ауданында 5 МВт қуаттылығымен СЭС құрылысы» жобасы – «БЕСТ-Групп НС»ЖШС;

– «Маңғыстау облысы Түпқараған ауданында 5 МВт қуаттылығымен ЖЭК құрылысы» жобасы – «БЕСТ-Групп НС» ЖШС.