2017 жылы жалғасып келе жатқан температура өсуінің ғаламдық үрдісі Қазақстанды айналып өтпейді. Жауын-шашынның мөлшері қалыпты шекте сақталды және тек кейбір аудандарда қуаңшылық сақталды.
Климаттың өзгеруінің негізгі себептерінің бірі болып табылатын,
Қазақстанда 2016 жылы қоршаған ортаға
|
|
Қазақстанның климаты және оның өзгеруі (климаттық ахуал) |
2017 жылы Қазақстандағы ауа температурасының ұзақ мерзімді өсуі жалғасты: орташа жылдық температура 6,8ºС болды, ал жыл бойы бүкіл байқау кезеңінде 1990 жылдан бастап көпжылдық ортадан 1,30ºС ауытқуымен оныншы орын алды. 2017 жылды жылы қыстың арқасында ерекше деп санауға болады.
Ең жылы он жылі және ауа температурасының орташа жылдық сәйкес ауытқуы.
2017 жылды климаттық нормаларға жақын көктемге байланысты ерекше деп те атауға болады.
2017 жылы Қазақстанның облыстары бойынша орташа жылдық ауа температурасы (ºС).
Қазақстанның бес метеостанциясында 1941 жылдан бастап кезең үшін ауа температурасының орташа айлық максимумдары жаңартылды (Шығыс Қазақстан облысының Жалғызтөбе, Марқакөл, Шар қорықтары,Қызылорда облысы және Қостанай облысында Екідің).
1961-1990 жылдардағы кезеңдегі орташа жылдық температура.
2013-2017 жылдардағы температура режимі өзгерісінің аймақтық ерекшеліктері.
- Республика бойынша:
- Астана:
- Алматы:
- Оңтүстік Қазақстан облысы, Шардара станциясы (теңіз деңгейінен 271 м жоғары):
- Алматы облысы, Мыңжылқы станциясы (теңіз деңгейінен 3017 м жоғары):
Ескерту: 1961-1990 жылдары кезеңінде Шардара станциясы ең жоғарғы мерзімді орташа температурадағы елді мекенде орналасқан:
Ауа температурасы туралы деректер БҰҰ ЕЭК экологиялық көрсеткіштерінің бірі (В-4) болып табылады, жыл сайынғы деректері Статистика комитетінің сайтында қол жетімді.
Жалпы алғанда, Қазақстан бойынша 2017 жылы түскен жауын-шашынның көлемі норманың 96% құрады (313 мм). Тек шағын аудандарында жауын-шашынның тапшылығы норманың 80% аз байқалды.
2017 жылғы жауын-шашынның жылдық жиынтығы (мм) облыстар бойынша.
Қызта жауын-шашынның тарихи максимумы Оңтүстік Қазақстан облысында (норманың 167,6%) байқалды, алдыңғы максимум 1941 жылы байқалды.
Жазда еліміздің батысында, орталық, оңтүстік, солтүстік облыстарында, сондай-ақ шығысында жауын-шашынның тапшылығы 50 70 %-ды құрады.
1961-1990 жылдардағы орташа ұзақ мерзімді жауын-шашын
2013-2017 жылдары атмосфералық жауын-шашын мөлшерінің өзгеруінің өңірлік ерекшеліктері
- Республика бойынша:
- Астана:
- Алматы:
- Алматы облысы, Мыңжылқы станциясы (теңіз 3017 м):
- Қызылорда облысы, Шірік-Рабат станциясы ( теңіз деңгейінен 88 м жоғары):
Атмосфералық жауын-шашын туралы деректер БҰҰ ЕЭК экологиялық көрсеткіштерінің бірі (В-5) болып табылады, жыл сайынғы деректері Статистика комитетінің сайтында қол жетімді.
|
|
Табиғи апаттар |
Климаттың өзгеруі- республика аумағының басым бөлігі ұшыраған, табиғи апаттардың себептерінің бірі болып табылады. Оларға жер сілкінісі, су тасқыны, сел, қар көшкіні, дауыл, орман және дала өрттері жатады.
2017 жылғы Қазақстандағы төтенше жағдайлар .
| Республика бойынша ТЖ саны | 17 000 |
| Республика бойынша ТЖ қаза болған адамдардың саны | 1 094 |
| Республика бойынша ТЖ жарақат алған адамдардың саны | 3 500 |
| Республика бойынша ТЖ келген залал, млрд теңге | 2,6 |
| Орман өртінің саны | 563 |
| Дала өртінің саны | 153 |
| Табиғи өрттің саны | 5 540 |
| Өртке оранған аумақ мың га. | 994 |
| Су тасқыны кезінде, су деңгейінің нормадан жоғары болуымен қатар жүрген облыстардың саны | 9 |
2015-2017 жж. су тасқынының жағдайы.
Ұзындығы 32 км болатын 172 жол учаскесі су астында қалды.
Су астында қалған және шайылған автожолдар бойынша облыстар қимасындағы ақпарат
2017 жылы қар көшкіні кезінде екі адам қаза болды
ҚР ІІМ Төтенше жағдайлар бойынша комитетінің деректері бойынша 2017 жылы республикада 74 қауіпті гидрометеорологиялық құбылыс болды.
Қыста
ҚР ІІМ Төтенше жағдайлар бойынша комитетінің деректері бойынша 2017 жылы республикада 74 қауіпті гидрометеорологиялық құбылыс болды.
Көктемде
ҚР ІІМ Төтенше жағдайлар бойынша комитетінің деректері бойынша 2017 жылы республикада 74 қауіпті гидрометеорологиялық құбылыс болды.
Жазда
23-31 қаңтарда
Жиделі ағысының Іле өзенінің сағасында Ақкөл мен Аралтөбе кенттерінде су тасқыны мен су басу қаупі пайда болды.
17-18 ақпанда
ОҚО қатты жауған жаңбырдың салдарынан Сарыағаш, Ордабасы, Кентау, Мақтаарал аудандарында су басу орын алды.
26 наурызда
Қазалы ауданында Сырдария өзенінде су тасқыны болды. Су тасқынынан Басқара, Сарыөзек және Құмжиек ауылдық округтері зардап шекті.
27 наурызда
Жамбылдағы Асса өзенінің тасуы өзен жағасының шайылуына алып келді.
30 наурызда
Асса өзені суының тасуынан шаруашылық құрылыстары бар саяжай үйлерінің 9 учаскесін және Бектөбе а/о 1 сайжай үйін, «Новоджамбулец» саяжай массивін су басып кетті.
Сонымен қатар Боралдай өзенінде Боралдай ауылында жаңбыр суларының тасуы салдарынан Боралдай мен Тайманов елді мекендерінің арасындағы аспалы жүргінші көпірі құлады, ал Шоқпақ өзенінің тасуынан 2 үйді су басып кетті.
СҚО су тасқыны кезеңінде Петропавл қ. ауданында Есіл өзенінің су деңгейінің тарихи максимумы 0,7 м көтерілген.
2 сәуірде
Арыс, Отырар, Ордабасы аудандарындағы Арыс өзенінің (және оның Боралдай ағыны) тасқын суымен жолдарды, жайылымдарды су басуы байқалды, Шәмші Қалдаяқов және Ақтам ауылдарын байланыстырушы су көпірін су басты, Батыс Еуропа-Батыс Қытай көпірінің төменгі бөлігін су шаюы және бетон беткейлерінің құлады.
13 сәуірде
Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығысында қатты шауын-шашын болды. Күрті, Көктал, Тентек, Келес, Бадам, Боралдай, Қаттыбөген, Бөген, Теріс, Шоқпақ және т.б. өзендерде су тасқыны болды. Нұрлыкент ауылындағы Теріс, Жұрымбай (Жамбыл облысы) ауылындағы Шоқпақ өзендерінің су көлемі қауіпті белгілерден асты. Жұрымбай (Жамбыл облысы) ауылындағы Шоқпақ өз. 2 үйді және 3 үйдің бақшасын және мал түрған бір қораны су басты. Қатты жауын-шашын салдарынан ОҚО шатқалды ағындар, нәтижесінде Төлеби, Түлкібас аудандарында ағындар, су тасқындары пайда болды
16 сәуірде
Сәуір айында республиканың оңтүстік, оңтүстік-шығыс, шығыс таулы аудандарында көптеген метеостанциялардағы жауын-шашын саны айлық мөлшерден 1,5-2 есеге асты.
17 сәуірде
Атбасар қ. Жабай өзені ауданында су деңгейі тарихи максимумнан асты.
22-23 сәуірде
ШҚО кейбір жерлерде қатты нөсер жауды. Тұрғысын өзені ауданындағы Тұрғысын ГЭС құрылысының бөгеті шайылып кетті. Кіші Үлбі өзеніне жақын үйлер мен бақшаларды су басқан.
27-28 сәуірде
Кешке және түнде Іле Алатауының алқап аймағында қатты жаңбыр жауды, нәтижесінде 27 сәуірде кешке Ақжар кентінде 5 м3/сек. жылдамдықта сел жүрді.
28 сәуір
Түні өзеннің Қарасай ауданындағы Қырғауылды өзені 150 үй және балабақша су астында қалды; Рахат ауылындағы Рахат өзенінің көпірі бұзылды.
29 сәуірде
Жауын-шашынның және шатқалдардың аса ылғалдылығының ұлғаюы нәтижесінде Бостандық, Медеу аудандарында көшкін жүрді.
17 мамырда
Талғар өзені (Безымянный шатқалы) бассейніндегі нөсер жауынның салдарынан, Талғар қаласында аулаларды су басты. Баскүнше гидробекеті ауданындағы Қорғас өзенінде ҚХР аумағындағы ағызулар есебінен су деңгейінің ауданы 1,4 м артты;
Баскүнше шекара бекетінде инженерлік су тасқыны анықталды.
19 мамырда
түнде Алматы облысының Талғар ауданында қатты сел жүрді. Талғар плотинасына апаратын жолдың, қала және демалыс базасы арасындағы жер учаскесінің 50 мың м3 топырақ басып қалды, ЭТЖ-нің екі бағаны құлады, сонымен қатар телефон байланыс желісіне зақым келтірді.
23 мамырда
Сондай-ақ Талғар ауданының Бесағаш ауылында Бесағаш-Бесқайнар а/ж 5-6 км жол лай тастармен толтырылды. Қотырбұлақ өзені бассейнінде түрлі көлемдегі 18 көшкін жүріп, ішінара жолдарды бөгеп тастаған.
Маусым-тамыз айларында Қазақстаннның таулы өзендерінде көктемгі-жазғы су тасқынын дамыту жұмыстары жалғасты.
23-24 мамырда
Мамырдың 23-нен 24-не қараған түні қатты жауын-шашынның нәтижесінде Талғар ауданының 5 елді мекенінде 20-дан астам аула аумағын су басқан. Талғар өзенінің бассейнінде екінші көшкін болды. Нәтижесінде саяжай массивінің аулалық учаскелерін су басқан суару арнасы жабылды.
11-12 тамызда
Алматы облысының таулы аудандарында қатты жаңбыр жауды. Іле Алатауының жеке өзендері бойынша су тасқындары өтті.
13 тамызда
Өткен қатты жаңбыр Сол жақ Талғар өзені бассейнінде Комсомол мұздығынан Іле Алатауға сел ошақтары борттарының бұзылу нәтижесінде кішкене сел шығарындысы шығып кетті.
|
|
Парниктік газдар шығарындыларының көздері мен көлемі (климаттың өзгеру себептері) |
Климаттың өзгеруінің негізгі себебі
2016 жылы халықтың жан басына шаққандағы
2012-2016 жж. жан басына шаққандағы
2016 жылы республиканың 1 км2 ауданына шаққанда 124 мың тонна
2012-2016 жж. елдің алаңына шаққандағы
ЖІӨ бірлігіне шаққандағы
2012-2016 жж. ЖІӨ бірлігіне шаққандағы
Елімізде
2012-2016 жж. «Энергетикалық қызмет» саласында
Мал басы санының азаюына байланысты 1990 жылдан бастап 2008 жылға дейін ауыл шаруашылығында шығарындылар төмендеген, 2016 жылға қарай осы секторда көлемі өсе бастады, бірақ 1990 жылғы деңгейге әлі жеткен жоқ.
2012-2016 жж. «Ауыл шаруашылығы» саласында
«Өнеркәсіптік үдерістер мен өнімдерді пайдалану» секторында 1990 жылдан бастап өндірістегі дағдарыстың нәтижесінде
2012-2016 жж. «Өнеркәсіптік үдерістер мен өнімдерді пайдалану» секторында
Халықтың біртіндеп өсуіне, сондай-ақ тұтынудың өсуіне және муниципалды қалдықтардың түзілуі, 1990-2016 жылдар аралығында қалдықтар саласында
2012-2016 жж. «Қалдықтар» саласында
1990-1991 жж. ормандардың арқасында негізгі
2012-2016 жж.
2016 жылы қоршаған ортаға 348 млн тонна СО2 баламасында
Көрсеткіші 2 млн тоннадан сәл артық бола отырып,
Ең қауіпті парниктік газдар алтыфторлы күкірт (SF6) 2016 жылы Қазақстанда байқалмады.
Қоршаған ортаға
|
|
Климаттың өзгеруі саласындағы саясат |
Гидрометеорологиялық жағдай мен климаттың өзгеруін бақылау үшін 2017 жылы «Қазгидромет» жүйелі метеорологиялық бақылаулар 328 метеорологиялық станцияда, 11 метеорологиялық бекетте, 9 аэрологиялық станцияда, 203 агрометеорологиялық бекетте, 307 гидрологиялық бекетте келесі бақылау түрлері бойынша жүргізді.
Метеорологиялық бақылау деректері www.kazhydromet.kz сайтында қол жетімді.
Қазақстан ұлттық
2009 жылы Киото хаттамасын ратификациялағаннан кейін БҰҰ КӨНК Хатшылығына жыл сайын
Төтенше жағдайлардың алдын алу және салдарын жою
Экологиялық саясат туралы нақтырақ ақпарат Қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндаманың «Экологиялық саясат» тарауында келтірілген → Экологиялық саясат
