Павлодар облысы

Павлодар облысы жоғары техногендік ластануға ұшырайды, өйткені өңірде энергетика, қара және түсті металлургия, тау-кен өндіру, мұнай өңдеу және химия өнеркәсібі секілді ірі экономикалық салалардың экономикалық қызметі жүзеге асырылуда.

Атмосфераға ластауыш заттардың жалпы шығарылымы облыстың үш қаласында орналасқан өнеркәсіп кәсіпорындарынан қалыптасады, сондықтан шығарындылардың 48% Екібастұзда, 24% Ақсу қаласында және 26% Павлодарда шығарылады.

2016 жылы ірі кәсіпорындардың стационарлық көздерінен атмосфераға зиянды заттар шығарындылары 542,7 мың тоннаны құрады. 2015 жылдың осындай кезеңінде 552,9 мың тоннаны құрады.

Жылжымалы көздерден шығарындылар 2015-2016 жылдары 43,0 мың тонна деңгейінде тұр.

1-схема. 2012-2016 жылдарға арналған Павлодар облысындағы көлік құралдарының санының динамикасы

Павлодар облысында атмосфералық ауаның сапасын бақылау Павлодар, Екібастұз, Ақсу қалаларында «Қазгидромет» РМК 10 стационарлық бақылау бекеттерінде жүргізілді. Бақылау желісінің деректері бойынша Павлодар, Екібастұз және Ақсу қалаларында ауаның ластану деңгейі төмен деп бағаланды. Атмосфералық ауаның ластану деңгейі 2015 жылмен салыстырғанда Павлодар мен Ақсу қалаларында өзгермеді, Екібастұз қаласында «жоғары» деңгейден «төмен» деңгейге дейін төмендеді.

Павлодар облысының аумағында негізгі су объектісі – Ертіс шекарааралық өзені болып табылады, ауыз сумен жабдықтау үшін, пайдаланылатын су сапасының бірінші санатындағы су объектілеріне жатқызылады.

Ертіс өзенінің негізгі әлеуетті ластауыш Павлодар қаласындағы қалалық тазарту имараттарынан (ҚТИ)  кейін «Павлодар-Водоканал» ЖШС болып табылады.

Ертіс өзенінің су сапасы «орташа ластану деңгейі» деп бағаланады.

Ертіс өзенінен басқа, аймақта 7 су қойма, 398 көл, 130 уақытша ағын және шағын өзендер бар, олардың ішіндегі ең маңыздылары – Шідерті, Өленті, Селеті, Ащысу, Тұндық және Қарасу өзендері.

Павлодар облысындағы ұзындығы 275 км болатын Қаныш Сәтбаев атындағы арна аймақтың табиғи су ресурстарын едәуір толықтырып, суды бірнеше елді мекендерге қамтамасыз етіп, кейде олар үшін сумен қамтамасыз етудің жалғыз көзі болып табылады.

Арнадағы судың сапасы Ертіс өзенінің су сапасына ұқсас.

Павлодар облысында ерекше қорғалатын табиғи аумақта, соның ішінде Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи паркінде Жасыбай, Торайғыр, Сабындыкөл және Біржанкөл көлдері бар, олардың жағдайы ерекше назар аударуды қажет етеді.

Павлодар облысында ауыл шаруашылығы өндірісіне қолайлы айтарлықтай жер ресурстары бар.

Алайда, ауыл шаруашылығына жер учаскелеріне жарамдылық дәрежесі әртүрлі, бірақ тұтастай алғанда аймақта аз. Ауылшаруашылық дақылдарының егіс алқабының орташа (облыс бойынша) бониттық баллы – 18 тең, жоғары өнімді жайылымдардың үлесі 4% құрайды. Облыс шұңқырлы шалғындарға бай, бірақ олардың жартысы аса ылғалды жерлер мен батпақты жерлер.

Облыстың жалпы аумағы 12 млн 470,5 мың гектарды құрайды, оның ішінде:

– ауыл шаруашылық жерлері 5 млн 497,7 мың га – (2015 жылы – 5 млн 154,1 мың га);

– елді мекендердің жерлері – 1 млн 753,2 мың га (2015 жылы – 1 млн 754 мың га);

– өнеркәсіп, көлік, байланыс жерлері – 129,1 мың гектар (2015 жылы 128,5 мың га);

– ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерi – 357,9 мың га;

– орман қорының жері – 127,5 мың га;

– су қорының жері – 78,9 мың гектар;

– жер қоры – 4 млн 526,2 мың га (2015 жылы – 4 млн 869,6 мың га).

Ауыл шаруашылық жерлерінің санатындағы ауданы 343,6 мың гектарға ұлғайып, резервтік жерлерінен алынып 5 млн 497,7 мың гектарды құрады (2015 жылы 5 млн 154,1 мың гектар).

Көктемгі-күзгі кезеңде Павлодар мен Ақсу қалаларында ауыр металдармен топырақты ластану жағдайларын бақылауы «Қазгидромет» ШЖҚ РМК-да жүзеге асырылды.

Көктемгі кезеңде Павлодар қаласында кадмий, қорғасын, мырыш, мыс және хром концентрацияларының топырақ үлгілері 0,07-1,0 ШЖК диапазонында болды және рұқсат етілген нормадан аспады. Күзгі кезеңде Павлодардағы топырақ үлгілерінде хром концентрациясы 0,3-5,4 мг / кг, қорғасын – 17,4-33,6 мг / кг, мырыш – 8,6-27,4 мг / кг , мыс – 0,7-3,5 мг / кг, кадмий – 0,1-0,33 мг / кг. Көктемгі кезеңде Ақсу қаласындағы топырақ үлгілерінде кадмий, қорғасын, мырыш, мыс және хром концентрациясы 0,1-2,0 ШЖК шамасында болды және рұқсат етілген нормадан аспады. Күзгі кезеңде Ақсу қаласының топырақ үлгілерінде хром концентрациясы 0,87-13,4 мг / кг, қорғасын – 22,6-37,9 мг / кг, мырыш – 12,3-27,6 мг / кг , кадмий 0,1-0,33 мг / кг және мыс 1,3-2,7 мг / кг.

2016 жылдың соңындағы жағдай бойынша 67 жер қойнауын пайдаланушылар  тіркелген, жалпы жер қойнауын пайдалануға жасалған келісімшарттардың жалпы саны 75, соның ішінде жалпы пайдалы қазбалар бойынша – 45, қатты пайдалы қазбалар бойынша – 20, жер асты сулары бойынша – 5, геологиялық барлау және өндіруімен байланыспаған – 5. Бұдан басқа, Павлодар облысының жер қойнауын пайдалану, қоршаған ортаны қорғау және су ресурстары басқармасы 2016 жылға жалпыға пайдалы қазбаларды барлау және өндіруге 10 рұқсат берді.

Мемлекеттік орман қоры басқармасында тұрған Павлодар облысының орман алаңы 478,7 мың га құрайды, оның ішінде 249,9 мың га орманмен жабылған. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жалпы ауданы 346,4 мың га құрайды, оның ішінде 156,3 мың га.

Облыста 4 ірі ЕҚТА бар: «Ертіс Орманы» мемлекеттік табиғи орман резерваты – жалпы алаңы 277 961 гектар құрады; «Баянауыл мемлекеттік ұлттық табиғи паркі» – парктің жалпы ауданы 50688 гектарды құрайды, оның ішінде 13 281 гектар орманмен жабылған; «Қызыл-Тау» мемлекеттік зоологиялық қорығы – ауданы 60 мың га, оның ішінде таулар – 50100 га, жазықтық – 8600 га, егістік – 1200 га, орман-200 га. Қорық – құнды экономикалық, ғылыми және мәдени құндылықтарды, сондай-ақ сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктерді сақтау және қалпына келтіру үшін құрылған ұзақ мерзімді резерват және «Ертіс өзені алқабы» мемлекеттік табиғи қорығының (кешенді) жалпы ауданы 377133 га құрайды.

Аңшылық кәсіптік аңдар 18-ден астам түрлермен көрсетілген, құстар облыстың аймағында тұратын және кездесетін 20-дан астам түрлері бар. Қызыл кітапқа құстың 14 түрі және жануарлардың 2 түрі кіреді.

Күн сайын 7 метеорологиялық станцияда (Ақтоғай, Баянауыл, Ертіс, Павлодар, Шарбақты, Екібастұз, Көктөбе) және Павлодар, Ақсу, Екібастұз қалаларындағы атмосфералық ауаның ластануына арналған 4 автоматты бақылау бекетінде гамма-сәулелену деңгейін бақылау жүргізілді.

Орташа алғанда, аймақтағы радиацияның гамма-фоны 0,12 мкЗв / сағ және жол беру шегінде болды.

Сондай-ақ, «Қазгидромет» ЖШҚ РМК атмосфераның жер бетіне жақын қабатының радиоактивті ластануын ауаның сынауын іріктеуі көлденең планшеттер арқылы 3 метеорологиялық станцияда (Ертіс, Павлодар, Екібастұз) өткізді. Станцияларда бес күндік іріктеу жүргізілді. Облыста түсудің орташа тығыздығы 1,1 Бк/м² болды, бұл рұқсат етілген ең жоғары деңгейден аспайды.

Павлодар облысында иондаушы сәуле шығару көздерімен жұмыс істейтін 8 кәсіпорын бар.

2016 жылы өндірілген қатты тұрмыстық қалдықтардың көлемі 647,5 мың тоннаны құрады (жылына 835 кг/адам), өңделген 2,7%. Қалған көлемі полигондар мен үйінділерде орналастырылады. Облыста ТҚҚ полигондар мен үйінділерінің саны 345 құрайды, оның 1,2% экологиялық талаптарға және санитарлық ережелерге сәйкес. Қоқыс шығару қызметімен облыстың 81,8% қамтылған.

Облыста ТҚҚ бөлектеп жинау жүзеге асырылмаған, қатты қалдықтарды қабылдау және өңдеу бойынша 9 кәсіпорын бар. Қайта өңделген қағазды орама, шатыр материалдары, картон және қағаз өнімдерін өндіру жүзеге асыруда.

Облыс әкімдігі ТҚҚ қайта өңдеу зауытын салу үшін жеке инвестицияларды тарту жұмыстарын жүргізуде. Павлодар әкімдігі мен «ATENA Environment Management» ЖШС арасында Павлодар облысының аумағында тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу бойынша зауыт салу бойынша инвестициялық жобаны жүзеге асыру бойынша ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды. «ATENA Environment Management» ЖШС бизнес-жоспарды дайындады және ТҚҚ өңдеу технологиясын анықтау бойынша жұмыс жүргізеді. Сондай-ақ «СибИнвестГруп» ЖШБ әлеуетті инвестормен келіссөздер жүргізілуде. Қалдықтарды биоотынға қайта өңдеуді іске асыру ұсынылған технологияның бірі болып табылады.