Оңға жылжытыңыз
Бөлімді шарлау
Судың жоғары және экстремалды жоғары ластануы мен климаттың өзгеруі елдегі су ресурстарының саны мен сапасының төмендеуіне алып келеді. Қазір ең таза деп саналатын жер асты сулары қорының жартысы елдің оңтүстігінде орналасқан, ал елдің батысында айтарлықтай су тапшылығы бар. Барлығы трансшекаралық өзендердің жай- күйімен күрделене түсуде, 2019 жылы 15-мониторинг пунктінің 13-інде судың сапасы нормативтерге сәйкес келмеді. Су Қазақстанда 39 мың өзен мен бірнеше мың көл бар. Кен орындары Жер асты суларының барланған қоры жылына шамамен 15 км 3 2018 ж 3 922 42 937 000 2019 ж 4 286 43 032 950 2019 жылы 1282 жерасты ауыз су кен орындары барланған, олардың 402-сі пайдаланылады. Олардың қоры бір адамға тәулігіне 1,12 м құрайды, бұл 3 қажеттіліктен екі есе көп Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасының үкіметтері арасындағы Қоршаған ортаны қорғау саласындағы ынтымақтастық туралы Келісім шеңберінде 2019 жылғы 27-29 қарашада Нұр-сұлтан қаласында төтенше жағдайларға жедел ден қою және трансшекаралық өзендердің ластануының алдын алу жөніндегі жұмыс тобының VIII отырысы өтті. 2018 және 2019 жылдары Сырдария өзені бассейнінің қоршаған ортаны қорғау және су сапасы мәселелері бойынша Қазақстан- Өзбекстан жұмыс тобының отырыстары өткізілді, Тараптар Сырдария өзеніндегі су сапасына мониторинг жүргізуге келісті, бірлескен мониторинг үшін көрсеткіштер тізбесін және өлшемдерді орындаудың қолайлы әдістемелерін келісті. Орталық Азия мен АҚШ Мемлекеттік департаментінің халықаралық трансшекаралық су ынтымақтастығы бағдарламасы аясында «Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы Халықаралық ынтымақтастық және Сырдария өзенінің су ресурстарын бірлесіп басқару бағдарламасы» жобасы әзірленді. Трансшекаралық су объектілерін бірлесіп пайдалану және қорғау жөніндегі қазақстан-ресей комиссиясы, сондай-ақ Жайық (Орал), Қиғаш, Қараөзен және Сарыөзен, Тобыл, Есіл (Есіл), Ертіс (Ертіс) өзендерінің трансшекаралық бассейндерінің су ресурстарын қорғау және пайдалану жөніндегі алты жұмыс тобы құрылды және жұмыс істеуде. Тараптар гидрологиялық, Су шаруашылығы, гидрохимиялық ақпарат алмасуды жүзеге асырады, су шаруашылығы саласындағы ғылыми-техникалық прогресс, Гидротехникалық құрылыстарды кешенді пайдалану және пайдалану, судың ластануын, сарқылуын және оларға теріс әсер етуді болдырмау мәселелері бойынша ынтымақтасады. КАСПИЙ ТЕҢІЗІ Балқаш к. Атырау Орал Ақтау Ақтөбе Жайық өз. Тобол өз. Костанай Перопавл Нұр-Сұлтан Есіл өз. Қарағанды Павлодар Өскемен Ертіс өз. Сырдария өз. Қызылорда Шымкент Тараз Іле өз. Алматы АРАЛ ТЕҢІЗІ Жайық-Каспий бассейні Тобыл-Торғай бассейні Есіл бассейні Нұра-Сарысу бассейні Ертіс бассейні Арал-Сырдария бассейні Шу-Талас бассейні Балқаш-Алакөл бассейні Су шаруашылығы бассейндерінің шекаралары Әкімшілік облыстардың шекаралары Ерекше мемлекеттік маңызы бар су объектілері: Каспий теңізі, Балқаш көлі, Зайсан көлі, Алакөл көлдер жүйесі, Ертіс өзені. Республика аумағында сегіз өзен су шаруашылығы бассейні бөлінген Қазақстан өзендерінің өзен ағыны жылына 100 км деп бағаланады, оның 54 км -сі республика аумағында, 3 3 ал 46 км -сі көрші елдерде қалыптасады. 3 Жер асты сулары кен орындарының жалпы саны және қорлары Қорлары, м /тәул. 3 Кен орындары Қорлары, м /тәул. 3 Жер асты суларын нысаналы мақсаты бойынша жіктеу және олардың қорлары, тәулігіне текше метр Класс Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау үшін (ШСЖ) Өндірістік-техникалық сумен жабдықтау үшін (ӨТСЖ) Жерді суару үшін (ЖС) Шаруашылық-ауыз су және өндірістік - техникалық сумен жабдықтау үшін (ШСЖ және ӨТСЖ) Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау үшін жерді суару үшін (ШСЖ және ЖС) Кешенді пайдалану үшін (ШСЖ, ӨТСЖ, ЖС) 2018 15 642 000 2 224 000 18 925 000 1 255 000 4 167 000 725 000 2019 13 840 664 3 032 500 17 385 837 3 011 621 4 949 968 725 000 2019 жылы су объектілері суының сапасы 1 класс Бұл кластағы сулар суды пайдаланудың барлық түрлеріне жарамды және өте жақсы класқа сәйкес келеді Қара Ертіс, Ертіс, Усолка, Шілік, Баянкөл, Қарқара, Түрген, Тентек, Үржар, Бөген, Ақсу өзендері, Өскемен су сақтағышы 11өзен 1 су сақтағыш 2 класс Осы кластағы сулар шаруашылық-ауыз су мақсатын қоспағанда, су пайдаланудың барлық санаттары үшін жарамды. Шаруашылық-ауыз су мақсатында пайдалану үшін қарапайым су дайындау әдістері талап етіледі Үлбі, Красноярка, Текес, Шарын, Темірлік, Жаманты, Ырғайты, Қатынсу өзендері, Бұқтырма, Қапшағай, Вячеслав су сақтағыштары 8 өзен 3 су сақтағыш 3 класс Ақсерке балықтарын өсіру үшін осы кластағы суды пайдалану ұсынылмайды, оларды шаруашылық- ауыз су мақсатында пайдалану үшін тазартудың тиімді әдістері қажет. Суды пайдаланудың барлық басқа санаттары үшін (рекреация, суару, өнеркәсіп) осы кластың түрлері шектеусіз жарамды Брекса, Глубочанка, Емел, Деркөл, Сілеті, Іле, Кіші Алматы, Есентай, Үлкен Алматы, Есік, Қаскелең өзендері, Бартоғай, Күрті су сақтағыштары 11 өзен 2 су сақтағышы Нормаланбайды. Су объектілерінде 3-кластан жоғары стандарты жоқ ластағыштар болады, бұл 4, 5-класты белгілеу мүмкін еместігіне алып келеді. Қорғас, Лепсі, Ақсу, Қаратал, Шу өзендері, Үлкен Алматы көлі, Самарқан, Кеңгір су сақтағыштары 5 өзен 1 көл 2 су сақтағышы 4 класс Бұл кластағы сулар тек суару және өнеркәсіптік суды пайдалану үшін жарамды. Бұл кластағы суды пайдалану үшін шаруашылық-ауыз суды пайдалану үшін суды қарқынды дайындау қажет. Бұл кластағы суларды демалыс пен туризм үшін пайдалану ұсынылмайды Ертіс, Бұқтырма, Аягөз, Тихая, Жайық, Шаған, Елек, Қарғалы, Қосестек, Ақтасты, Үлкен Қобда, Қара Қобда, Ембі, Сарыөзен, Темір, Ор, Ырғыз, Үй, Қараторғай, Есіл, Беттібұлақ, Нұра, Көкпекті, Егінсу, Сарықау, Келес, Бадам, Арыс, Қатты-Бөген, Сырдария өзендері, Шалқар, Шолақ, Есей, Сұлтанкелді, Көкай көлдері, Жоғарғы Тобыл Сергеевское су сақтағыштары, Көшім арнасы, Нұра-Есіл арнасы, Қ. Сәтпаев атындағы арна, Арал теңізі 30 өзен 6 көл 2 су сақтағышы 3 арна 5 класс Бұл кластағы сулар тек гидроэнергетика, тау-кен және гидрокөлікте жарамды. Басқа мақсаттар үшін осы кластағы сулар ұсынылмайды Оба, Әйет, Тоғызақ өзендері, Сасықкөл, Жалаңашкөл көлдері, Амангелді, Қаратомар, Шардара су сақтағыштары 3 өзен 2 көл 3 су сақтағышы >5 класса Судың сапасы 5-класс стандартынан асып түседі, ең нашар класқа сәйкес келеді Жайық, Шаронов, Қиғаш, Ембі, Шыңғырлау, Қараөзен, Елек (БҚО), Ойыл, Тобыл, Обаған, Желқуар, Сарыбұлақ, Ақбұлақ, Жабай, Қылшықты, Шағалалы, Ақсу, Қара Кеңгір, Соқыр, Шерубайнұра, Сарысу, Талғар, Талас, Асса, Берікқара, Ақсу, Қарабалта өзендері, Тоқташ, Марқакөл, Жасыбай, Сабындыкөл, Торайғыр, Шалқар, Қопа, Зеренді, Бурабай, Үлкен Шабақты, Кіші Шабақты, Щучье, Сұлукөл, Қарасу, Жөкей, Майбалық, Текекөл, Қатаркөл, Лебяжье, Билікөл, Балқаш, теңіз, Алакөл көлдері, Шортанды, Тасөткел су сақтағыштары, Каспий теңізі 28 өзен 22 көл 2 су сақтағышы 1 теңіз > 3 класса Қалқымалы тұспал: I және II қауіптілік класындағы заттар табылған су қоймалары үшін ластанудың жиынтық көрсеткіші — зияндылықтың лимиттелген көрсеткіші (КТБЖ) есептеледі. 2018-2019 жылдары Қазақстан Республикасының нормативтері бойынша Қазақстанның трансшекаралық өзендері суларының  мәндері КТБЖ Шаған Орал Елек (БҚО) Елек (Ақтөбе облысы) Тобыл Әйет Ертіс Қара Ертіс Емел Іле Текес Шу Қарабалта Талас Сырдария 2,20 3,09 — — 1,46 2,04 — 2,46 2,67 — 1,79 2,17 — 2,42 2,28 — 1,07 1,94 — 0,60 0,48 — 0,51 0,36 — 1,48 2,44 — 1,02 1,00 — 1,26 1,23 — 1,60 1,59 — 3,56 4,62 — 1,48 1,45 — 2,23 4,06 1,23 2,40 — — 1,12 1,49 — 1,31 2,03 — 1,18 1,81 — 1,55 1,94 — 1,01 1,69 — 0,51 0,47 — 1,56 0,23 — 1,30 2,36 — 1,05 1,24 — 1,16 1,26 — 1,61 1,57 — 2,43 4,49 — 1,41 1,41 — 2,16 2,94 2018 год 2019 год ҚР трансшекаралық өзендері қиын жағдайда. 2019 жылдың көктемі мен күзінде 15 бақылау пунктінің 13-і рұқсат етілген шоғырланудан асып түсті. 2018 жылы асып кету көктемде 14 бақылау пунктінде және күзде 13 бақылау пунктінде тіркелді. 2018-2019 жылдардағы тұщы су алу, миллион текше метр Табиғи су көздерінен ең көп су Қызылорда, Түркістан, Алматы және Павлодар облыстарында алынады. Ашық көздерден тұщы су алу Жер асты көздерінен тұщы су алу Барлығы тұщы су алу 22 522 1 020 23 542 21 754 1 055 22 809 2018-2019 жылдары экономика салалары бойынша су алу, пайыз Өндірістік мұқтаждықтар Шаруашылық-тұрмыстық мұқтаждықтар Ауыл шаруашылығы Балық шаруашылығы Өзге мұқтаждықтар 22,3 3,6 10,7 63,3 0,1 2018 24 3,9 7 65 0,1 2019 2013-2019 жылдары суды санаттар бойынша пайдалану, миллион текше метр Халықты сумен қамтамасыз ету басымдыққа ие, бірақ оған жұмсалатын шығындар 5%-дан асады, ал өнеркәсіпке шамамен 25% жұмсалады. Өнеркәсіптегі суды көп қажет ететін тұтынушылар-жылу энергетикасы, түсті металлургия, мұнай өнеркәсібі кәсіпорындары. Ауыл шаруашылығында судың көп бөлігі жұмсалады, оның ауыл шаруашылығындағы шығындары да жоғары. Егер шығындар азаймаса, экономикалық өсу мен халықтың өсуі 2040 жылға қарай су алу жылына 30 шаршы шақырымға дейін өсетін деңгейде қалса 2013-2019 жылдары тасымалдау кезіндегі су шығыны, миллион текше метр Тасымалдау кезіндегі судың жоғалуы, пайыз 60 50 40 Шаруашылық ауыз су мұқтаждықтары Өндірістік мұқтаждықтар Жүйелі суару Көлдетіп суару Ауыл шаруашығын сумен жабдықтау Жайылымдарды суару Тоғанды-балық шаруашылығы Жасыл көшеттерді суару 873,1 5 235 9 511,1 321,3 180,4 94,2 18,6 11,1 791,6 5 307,7 10 029,3 270,8 152,6 105,2 23,5 9,8 715 5 230 9 019,6 330,5 185,5 94,5 35,7 14,6 2016 ж 2017 ж 2019 ж ауыл шаруашылығында коммуналдық шаруашылықта өнерксіпте 4 000 3 500 3 000 2 500 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2 850 2 854,5 2 500,3 3 462 3 557 3 719 3 295 2019 жылы ауыз суды радиациялық қауіпсіздік көрсеткіштеріне зерттеу кезінде зерттелген 4531 су сынамасының 398 сынамасында сәйкессіздіктер анықталды. 2019 жылы демалыс, туризм және спорт үшін пайдаланылатын ауыз су мен суларды санитарлық- химиялық көрсеткіштерге зерттеу кезінде сынамалардың 12%-ы нормаларға сәйкес келмеді, ал сынамалардың 4%-ы микробиологиялық көрсеткіштерге арналған нормативтерге сәйкес келмеді. Беткі сулардың сапасына бақылау жүргізілді: - 2018 жылы 139 су объектісінде 389 нүктеде; - 2019 жылы 141 су объектісіндегі 412 нүктеде. Ел халқының орталықтандырылған жүйелерден ауыз сумен қамтамасыз етілуі 2018 2019 Қалалар Ауылдар Қалалар Ауылдар 94,5 % 59,9 % 97,2 % 86,4 % Қоғамдық денсаулық сақтау комитетінің бақылауындағы I санаттағы су қоймаларының саны Қоғамдық денсаулық сақтау комитетінің бақылауындағы II санаттағы су қоймаларының саны Микробиологиялық көрсеткіштерге су сынамалары зерттелген бойынша тиісті емес сынамалар пайызы Микробиологиялық көрсеткіштер зерттелген су сынамалары Санитарлық-химиялық көрсеткіштерге Санитариялық-химиялық көрсеткіштер бойынша тиісті емес сынамалар пайызы 2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019 2018 2019 171 174 1 449 1 994 1 236 1 902 530 548 5,7 4 7,3 13 2018-2019 жылдары су заңнамасының сақталуын және су заңнамасының бұзылуын тексеру саны 2016-2019 жылдардағы жерасты суларының мониторингі пункттерінің саны 2018-2019 жылдардағы жерасты суларының химиялық талдаулары саны Су шаруашылығы құрылыстарын қауіпсіз пайдалану үшін 2017-2021 жылдары 41 апатты су сақтағышын қайта жаңарту көзделген. 2015-2019 жылдары тұщы суды қайта және айналмалы пайдалану, миллион текше метр 2019 жылы с умен жабдықтау және с у бұру жүйелерін дамытуға 125 миллиард теңге бөлінді Айналмалы сумен жабдықтау Қайта сумен жабдықтау 2015 2016 2017 2018 2019 7 813,9 7 423 8 145,2 8 753 8 849 746,3 834 788,5 787 840 Тексерулер саны (Дана) 2018 ж 2019 ж 181 124 Бұзушылықтар анықталды (Дана) Айыппұлдар Салынды Өндірілді (Дана) (Мың теңге) (Дана) Ұйғарымдар берілді (Дана) (Мың теңге) 181 152 181 96 110 95 9 330 9 709,5 104 75 8 642 8 031,2 2016 2017 2018 2019 5 000 4 345 4 279 4 266 2018 2019 257 530 285 500 Халықаралық ынтымақтастық