2017-2019 жылдары стационарлы көздерден шығарылған ластаушы заттар, мың тонна
2017 | 2018 | 2019 |
598,7 | 598,7 | 641,3 |
Өндірістік кәсіпорындар мен көліктер - облыс ауасын ластаушы негізгі көздер.
2018-2019 жылдардағы oблыстағы стационарлы көздердің саны
2018 | 2019 |
16 927 | 12 759 |
2017-2019 жылдардағы стационарлық көздерден ластаушы заттардың шығарындылары, мың тонна
2017 | 2018 | 2019 | |
Күкірт ангидриді | 239 | 251 | 287 |
Азот тотығы | 48 | 45 | 53 |
Қатты бөлшектер | 121 | 121 | 122 |
Тұншықтырғыш газ | 169 | 149 | 158 |
2019 жылғы әр түрлі отын түріндегі автокөлік саны, мың бірлік
Отын түрі | 2019 |
Бензин | 287 000 |
Дизель отыны | 20 700 |
Аралас | 10 300 |
Газ | 393 |
Электр | 216 |
2018-2019 жылдардағы автокөліктің саны, мың бірлік
Автокөлік құралдарының түрі | 2018 | 2019 |
Жеңіл | 287 | 283 |
Жүк | 28 | 31 |
Облыстағы ауа сапасына мониторинг Қарағанды, Балқаш, Жезқазған, Теміртау, Саран қалаларындағы 12 стационарлық пост пен жеті автоматты бақылау бекетінде жүргізіледі. 2019 және 2018 жылдары Қарағанды, Балқаш, Жезқазған, Теміртау қалаларында ауа қатты ластанған. 2018 жылы Саран қаласының ауасы көтеріңкі ластанған болса, 2019 жылы ол жақсарып, төмен ластанған.
2018-2019 жылдардағы ауаның жоғары ластану жағдайлары
Қала | 2018 | 2019 |
Қарағанды | 144 | 56 |
Балқаш | 8 | 0 |
Жезқазған | 7 | 0 |
Теміртау | 2 | 61 |
2018 жылы Теміртауда қара қар түсті, «Қазгидромет» тексеріс жүргізді, оның себебі «Арселор Миттал Теміртау» АҚ шығарындыларындағы ластаушы заттардың мөлшерінің асып кетуі деп табылды, сот кәсіпорынды әкімшілік жауапкершілікке тарту туралы шешім шығарды. Келтірілген шығын көлемі 1,3 млрд теңгені құрайды.
2018 жылы Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі кеңес құрылды және экологиялық жағдайды жақсарту бойынша шаралар кешені бекітілді. 57 іс-шара қарастырылған, оның 25-і орындалды, 32-сі 2020 жылға дейін жүзеге асырылуда, төртеуі 2022 жылы аяқталады.
2018 жылы облыста «Сарыарқа» газ құбырын тарту жұмыстары басталды. Газ құбыры облыстың ірі қалалары: Қарағанды, Теміртау, Жезқазған, Сәтбаев, Саран және Шахтинск қалаларын және тағы 114 елді мекенді газдандыруға мүмкіндік береді.
2018 жылы Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі кеңес құрылды және экологиялық жағдайды жақсарту бойынша шаралар кешені бекітілді. 57 іс-шара қарастырылған, оның 25-і орындалды, 32-сі 2020 жылға дейін жүзеге асырылуда, төртеуі 2022 жылы аяқталады.
2017–2019 жж. тұрмыстық -шаруашылық сарқынды суларды ағызу
2017 | 2018 | 2019 | |
Суды бұру көлемі, мың.м3 | 152,5 | 155,6 | 163,1 |
Ластауыш заттардың көлемі, мың тонна | 44,3 | 47 | 57,8 |
2017-2019 жж. кәсіпорындардан ластаушы заттарды ағызу
2017 | 2018 | 2019 | |
Суды бұру көлемі, мың.м3 | 1 172,8 | 1 152,6 | 1 215,5 |
Ластауыш заттардың көлемі, мың тонна | 412,5 | 382 | 399,5 |
Облыстағы ірі су нысандар: Балқаш көлі, Самарқан, Кеңгір, Шерубайнұра, Топар бөгендері, салалары бар Нұра өзені, Сарысу, Қара-Кеңгір, Жезді өзендері.
2017-2019 жылдардағы апатты және рұқсат етілмеген ағызулар
2017 | 2018 | 2019 | |
Суды бұру көлемі, мың.м3 | 2,4 | 3,1 | 3,5 |
Ластауыш заттардың көлемі, мың тонна | 0,8 | 3,8 | 10 |
2017–2019 жылдардағы су объектілеріндегі жоғары ластану жағдайлары
2017 | 2018 | 2019 | |
Соқыр өзені | 21 | 21 | 19 |
Шерубайнұра өзені | 21 | 23 | 18 |
Қара Кеңгір өзені | 25 | 25 | 42 |
Сарысу өзені | 9 | 12 | 11 |
Нұра өзені | 2 | 0 | 0 |
Кеңгір су сақтағышы | 0 | 0 | 1 |
Нұра, Шерубайнұра, Соқыр, Көкпекті, Қара Кеңгір, Сарысу өзендерінің; Самарқанд, Кеңгір су қоймалары; Қ.Сәтбаев атындағы арнасының, Балқаш көлі суының сапасына мониторинг жүргізіледі
Облыстағы су нысандарының 2019 жылғы сапасы
Су нысаны | Су сапасының сыныбы | Сыныбының сипаттамасы |
Самарқан су сақтағышы Кеңгір су сақтағышы |
> 3 сыныбы | Нормаланбаған. Су объектілерінде 3-сыныптан жоғары стандарты жоқ ластаушы заттар бар, сол себепті 4, 5-сыныптарды белгілеу мүмкін емес. |
Нұра өзені Көкбекті өзені Шолақ өзені Есей көлі Сұлтанкелді көлі Қоқай көлі Қ. Сәтпаев атындағы арна |
4 сыныбы | Бұл сынып сулары тек суару және өнеркәсіптік суды пайдалануға жарамды. Осы сыныптағы суларды шаруашылық-ауыз суға пайдалану үшін суды қарқынды тазарту қажет. Осы сынып сулары демалыс пен туризмге ұсынылмайды. |
Соқыр өзені Шерубайнұра өзені Сарысу өзені Қара-Кеңгір өзені Балқаш көлі |
> 5 сыныбы | Судың сапасы 5-ші сынып стандартынан асып түседі, ең нашар сыныпқа сәйкес келеді. |
Облыстың ауданы басқа аудандардың, облыстардың, мемлекеттердің жерлерін есепке алғанда 42,8 млн га құрайды.
2017-2018 жылдары жерді санаттар бойынша бөлу, мың га
Санат | 2017 | 2018 | 2019 |
Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер | 14 585 | 14 888 | 14 751 |
Елді мекен жерлері | 3 919 | 3 920 | 3 936 |
Өнеркәсіп, көлік, байланыс және басқа да ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жерлер | 235 | 199 | 215 |
Ерекше қорғалатын табиғи аумақ жерлері | 550 | 550 | 551 |
Орман қоры жерлері | 204,3 | 204,2 | 204,1 |
Су қоры жерлері | 55,6 | 55,7 | 63,6 |
Босалқы жерлер | 16 096 | 16 396 | 16 119 |
Жерді ластаушы негізгі көздер: тау-кен металлургия өнеркәсібінің қалдықтары. Ластанған және бүлінген жерлерді одан әрі қайта қалпына келтіру үшін жыл сайын мониторинг жүргізіледі, 2019 жылы қайта қалпына келтірілген жердің көлемі 0,65 мың гектарды құрады.
Топырақтың ауыр металдармен ластануын бақылау төрт қалада көктем мен күзде жүргізіледі: Балқаш, Жезқазған, Қарағанды, Теміртау.
Топырақ сынамаларындағы ауыр метелдардың максималды концентрациясы, мг/кг
Қала | Мырыш (ПДК 23 мг/кг) | Мыс (ПДК 3 мг/кг) | Хром (ПДК 6 мг/кг) | Қорғасын (ПДК 32 мг/кг) |
Қарағанды | 25,4 | 4,11 | 1 | 28,6 |
Жезқазған | 224,5 | 84,6 | 4,1 | 310,2 |
Балқаш | 326,8 | 149,2 | 10,2 | 926,2 |
Теміртау | 29,6 | 4,15 | 3,1 | 44,6 |
2018 жылы Жезқазған маңында «Союз-ФГ» зымыран тасығышы апатқа ұшырады. Көлемі 37–39 текше метрді құрайтын тоғыз шаршы метр жер ластанды. Топырақты қауіпсіз сақтау үшін мамандандырылған учаскеге тасымалданды.
2018 жылы мақсатсыз пайдалану салдарынан 25 мың гектардан астам жер қайтарылды, оның 22 мың гектардан астамы ауыл шаруашылығы мақсатындағы, үш мың гектары елді мекендердің жері.
Облыста 2018-2019 жылдары пайдалы қазбаларды барлау және өндірумен 200-ден астам компания айналысты.
Облыста жалпы ауданы 529,9 гектарды құрайтын республикалық маңызы бар 13 және жергілікті маңызы бар бес ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар.
Жезқазған ботаникалық бағының аумағында бірегей өсімдік түрлерінің қорын сақтау және құру үшін келесі іс-шаралар жүргізілді:
• өсімдіктер топтамасын толықтыру, орталық Қазақстанның қалалық ландшафтарын, гүлді-декоративті және ағаш-бұталы өсімдіктерді көгалдандыруда дәстүрлі, бірақ кеңінен пайдаланылмайтын өсімдіктердің алдын ала тізімін жасау;
• жоспарлы агротехникалық шаралар: арамшөптерді жою, тыңайтқыштар беру, суару, тұқымдық материалды жинау;
• ағаштардың құрғақ, ауру бұтақтарын кесу, карантиндік арамшөптерге қарсы өңдеу;
• бақшаның коллекциялық қорларын түгендеу.
2017-2019 жылдардағы орман өрттері
2017 | 2018 | 2019 | |
Өрт саны, бірлік | 16 | 5 | 32 |
Өрт басқан аумақ, га | 2 044 | 1,06 | 2 836 |
Қарқаралы саябағының аумағында ұзындығы 758,8 шақырымды құрайтын 11 туристік маршрут бекітілді, табиғат мұражайы жұмыс істейді.
2019 жылға мемлекеттік орман қорының жерінің ауданы 614,7 мың гектарды құрайды.
2017–2019 жылдары облыста жүргізілген орман қорғау жұмыстары
Түрлері | 2017 | 2018 | 2019 |
Алаңда орман дақылдарын егу (га) | 435,3 | 419 | 431,2 |
Орман дақылдарын күту (га) | 5 252 | 5 776 | 5 890,5 |
Орман дақылдарын отырғызуға топырақ дайындау (га) | 383 | 383 | 431,2 |
Орман ұрықтарын тәлімбаққа дайындау (га) | 4,98 | 4,2 | 6,65 |
Стандартты отырғызу материалын өсіру (тыс) | 1 610 | 1 752 | 1 803 |
Минералды алқаптарды күту (км) | 4 895 | 4 996 | 4 990,4 |
Минералды алқаптарды құру (км) | 47,6 | 32,3 | 42,3 |
Кесу (га) | 72,24 | - | 272,7 |
2017-2018 жылдардағы Облыстағы аңшылық алқаптары, мың гектар
Жыл | Ауданы |
2017 | 35 033 |
2018 | 34 650 |
2019 | 36 479 |
Құрма ауылында және Қарағанды қаласына жақын жерде «Волынский АӨК» ЖШС аумағында жалпы қуаты шамамен 2 МВт биогаз қондырғылары жұмыс істейді.
Облыс халқының бір бөлігі бұрынғы Семей ядролық полигоны шекарасында тұрады. Облыс әкімдігі мен «Ұлттық ядролық орталық» РМК олардың өмірінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында шаралар жүргізуде.
2018-2019 жылдары пайда болған және қайта өңделген тұрмыстық қатты қалдықтар
2019 жылдың соңына қарай облыста 10 миллион тоннадан астам тұрмыстық қатты қалдық жинақталған. Бұл қалдықтар облыстағы полигондарға шығарылады. Облыста барлығы 202 қоқыс полигоны болса, оның 50 ғана рұқсат беру туралы құжаттары бар.
Санат | 2018 | 2019 |
Пайда болған қалдықтардың көлемі, мың тонна | 651,3 | 600 |
Оның ішінде сұрыпталғаны және қайта өңделгені, % | 26 | 16,4 |
Тұрмыстық қалдықтарды жинау қызметі қала халқының 80%-ын және ауыл халқының 53,9%-ын қамтиды. Облыста қалдықтарды жинау және әкетумен 27 мамандандырылған мекеме айналысады.
Қарағанды және Теміртау қалаларында үш сұрыптау желісі жұмыс істейді: «Қарағанды қаласының ГорКомТранс» ЖШС, қуаттылығы жылына 90 мың тонна «ТТК» ЖШС және қуаттылығы жылына 20 мың тонна «Recycling» ЖШС. Облыстың 15 елді мекенінде қатты тұрмыстық қалдықтарды бөліп жинау және сұрыптау енгізілді.
2019 жылдың соңына қарай облыста жеті миллиард тоннадан астам өндірістік қалдықтар жинақталған.
Көрсеткіш/жыл | 2018 | 2019 |
Жинақталған өндірістік қалдықтар, миллиард тонна | 7,3 | 7,4 |
Түзілетін өндірістік қалдықтар, миллион тонна | 220,6 | 215,7 |
Оның ішінде қайта пайдаланылған, кәдеге жаратылған, қайта өңделген, мамандандырылған ұйымдарға тапсырылған, миллион тонна | 99,2 | 94,1 |
«Арселор Миттал Теміртау» АҚ Болат департаменті 20 га улы қалдықтар қоймасының және 9,2 га химиялық қалдықтар үйіндісінің иесі болып табылады.
2019 жылы облыста жалпы қуаты 200 МВт болатын төрт күн электр станциясы іске қосылды:
Гүлшат ауылында қуаттылығы 40 МВт,
Ағадыр ауылында қуаттылығы 50 МВт,
Саран қаласында қуаттылығы 100 МВт,
Кеңгір ауылында қуаттылығы 10 МВт.
Ынтымақ су қоймасында қуаты 0,6 МВт шағын су электр станциясы жұмыс істейді.
Облыста жаңартылатын энергия көздері арқылы электр энергиясын өндіру 2018 жылы 5,4 млн кВт/сағ, ал 2019 жылы 176 млн кВт/сағ құрады.
2020 жылдың соңына дейін облыста жаңартылатын энергия көздерінің тағы алты нысанын іске асыру жоспарлануда. Соның ішінде:
• Қарқаралы қаласында және Осакаровка ауылында жалпы қуаты 160 МВт жел электр станцияларын салу;
• Құрма ауылында қуаттылығы 261 МВт биогаз қондырғысының құрылысы.
Теміртау қаласындағы бұрынғы «Карбид» АҚ өнеркәсіп алаңының коллекторы мен Нұра өзенінің төменгі шөгінділерінің сынаппен ластануы- аймақтың күрделі экологиялық мәселесі болып табылады. 2017 жылы өнеркәсіптік ағынды суларды залалсыздандыру және тазарту қондырғысын салу бағдарламасы әзірленді, бұл суды талап етілетін стандарттарға дейін тазартуға мүмкіндік береді. Жобаны қаржыландыру мәселесі ашық күйінде қалып отыр.
Облыстың атмосфералық ауасы өнеркәсіптік кәсіпорындармен қатты ластанған. 2019 жылы ластануды азайту үшін облыста ластануды азайту бойынша 25 іс-шара өткізілді.
Бірқатар көмір өндіретін кәсіпорындардың жекешелендірілуі, жабылуы және жойылуы нәтижесінде облыс жерінің едәуір бөлігі бүлініп, қайта қалпына келтіруді қажет етеді.
2004 жылы Балқаш көлінің жағасында орналасқан «Дарьял-У» радиолокациялық станциясының аумағынан құрамында қауіпті полихлоридфинил заты бар 15 мыңнан астам конденсатор табылды. 2014 жылы сот қалдықтарды иесіз деп танып, республикалық меншікке берді. Конденсаторлардың бір бөлігі алынып, кәдеге жаратылды, ал станцияда 5946 конденсатор мен қалдықтары бар үш контейнер қалды. 2017 жылы ыдыстардың бүтіндігі мен герметикалығы тексеріліп, ауадан, топырақтан, еденнен, судан, түбіндегі шөгінділерден сынама алынды.
Облыс су қоймаларының жалпы ауданы 470 мың гектардан астам, оның 50 мың гектардан астамы жергілікті маңызы бар балық шаруашылығы су айдындары және 400 мың гектардан астамы халықаралық және республикалық маңызы бар балық шаруашылығы су айдындары болып табылады.
Облыстағы радиациялық жағдайды және атмосфераның беткі қабатының радиоактивті ластануын бақылау күн сайын Балқаш, Жезқазған, Қарағанды, Корнеевка қалаларындағы бес метеостанцияда, Родниковское су қоймасында және Қарағанды мен Теміртауда екі автоматты постта жүргізілді. Бақылаулар, 2019 жылы гамма-фонның, гамма-сәулеленудің және радиоактивті жауын-шашынның орташа мәндері қалыпты диапазонда болғанын көрсетті.