2017-2019 жылдардағы стационарлық ластаушы көздердің саны
2017 | 2018 | 9 |
16 284 | 15 237 | 13 435 |
2019 жылы облыста 494 мың жеңіл және 67 мың жүк көлігі болса, 2018 жылы 483 мың жеңіл және 49 мың жүк көлігі болды. Көліктегі зиянды шығарындыларды азайту үшін, әкімдіктер автокөлік иелерін отын ретінде газға көшуге ынталандыратын бағдарламаларды жүзеге асырып, қалалық автопарктерді жаңартуда.
Облыстағы елді мекендердің 30 пайыздан астамы газдандырылды, миллионнан астам адам көгілдір отынға қол жеткізді.
2018-2019 жж. кәсіпорындардан ластаушы заттарды ағызу
2017 | 2018 | 2019 | |
Суды бұру көлемі, мың куб метр | 71 563 | 84 191 | 82 879 |
Ластауыш заттардың көлемі, мың тонна | 21 | 26 | 26 |
2019 жылы Алматы облысы аумағындағы су нысандарындағы судың сапасы
Санат | Су нысаны |
1-шi санат | Тентек, Шілік, Баянкөл,Қарқара, Түрген, Үржар өзендері |
2-шi санат | Текес, Шарын, Темірлік, Жаманты, Ырғайты, Қатынсу өзендері, Қапшағай су қоймасы |
3-шi санат | Іле, Есік, Қаскелең, Емел өзендері, Бартоғай, Күрті су қоймалары |
нормаланбайды (>3-ші санат) | Қорғас, Лепсі, Ақсу, Қаратал өзендері |
4-шi санат | Егінсу өзені |
5-шi санат | Сасықкөл, Жалаңашкөл көлдері |
нормаланбайды (>5-ші санат) | Талғар көлі, Балқаш, Алакөл көлдері |
Облыста су сапасына мониторинг 29 көзде жүргізіледі. 2019 жылы Талғар өзенінде қалқыма заттармен қатты ластанудың бір ғана жағдайы тіркелді.
2018 жылы Алматы облысының жер аумағы 22 358 мың гектарды, 2019 жылы 22 355 мың гектарды құрады
2017-2018 жылдары жерді санаттар бойынша бөлу, мың га
Санат | 2017 | 2018 | 2019 |
Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлер | 8 621 | 8 293 | 8 007 |
Елді мекен жерлері | 795 | 795 | 723 |
Өнеркәсіп, көлік, байланыс, Қорғаныс министрлігінің және өзге де ауыл шаруашылығы емес жерлер | 312 | 255 | 252 |
Ерекше қорғалатын табиғи аумақ жерлері | 1 191 | 1 227 | 1 643 |
Орман қоры жерлері | 4 037 | 4 037 | 3 696 |
Су қоры жерлері | 193 | 195 | 192 |
Босалқы жер | 7 209 | 7 557 | 7 845 |
Алматы облысы Алакөл табиғи паркі үшін Шығыс Қазақстан облысының 2,3 мың гектар жерін пайдаланыды
2019 жылы облыста кең таралған пайдалы қазбаларды өндірумен 319 кәсіпорын айналысса, 2018 жылы – 333.
Облыста гамма-сәулелену деңгейін бақылау 2018 жылы сегіз және 2019 жылы жеті метеорологиялық станцияда жүргізілді. Атмосфераның беткі қабатының радиоактивті ластануын бақылау бес метеостанцияда жүргізілді. Барлық көрсеткіштер, соның ішінде атмосфераның беткі қабатындағы радиоактивті төгінділердің орташа тәуліктік тығыздығы қалыпты деңгейде болды.
2018 жылы облыста 629 мың тонна, 2019 жылы 630 мың тонна тұрмыстық қалдықтар түзілген. Оларды жинаумен және шығарумен 2018 жылы 72 компания және 2019 жылы 75 компания айналысады.
Елді мекендерде қалдықтарды бөліп жинауды енгізу үшін жерасты контейнерлері орнатылды. Сондай-ақ макулатура, пластмасса және алюминийді жинауға арналған торлы контейнерлер, қауіпті қалдықтарға арналған контейнерлер орнатылып, макулатура қабылдау пункттері ашылды.
Облыста жалпы қуаты 889 МВт жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын 27 нысан жұмыс істейді, оның 18-і су электр станциясы, алтауы жел электр станциясы және үш күн электр станциясы.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді пайдалануды бақылауды Облыстық жердің пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау басқармасы жүзеге асырады. 2018 жылы 36 заңбұзушылық анықталса, 2019 жылы тексерулер нәтижесінде жер телімдерін пайдаланбау салдарынан 16 сот ісі қаралды.
Алматы облысының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары
Статус | Атауы және аумағы |
Қорық | Алакөл — 17,4 мың га, Алматы — 71,7 мың га. |
Мемлекеттік ұлттық парк | Іле-Алатау — 186 мың га, Алтын-Емел — 307 мың га, |
Шарын — 127 мың га, Көлсай көлдері — 161 мың га, | |
Жонғар-Алатау — 356 мың га. | |
Мемлекеттік қорықша | Лепсі — 258 мың га, Тоқты — 187 мың га, |
Көкқан — 49,1 мың га, Жоғары Көксу — 240 мың га, | |
Балқаш маңы — 503 тыс. га, Қара ой — 295 мың га, | |
Алматы — 542,4 мың га. | |
Республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғи ескерткіш | Сарытоғай — 5014 га, Әнші бархан — 240 га, |
Шынтүрген шыршалары — 9 га, Баум тоғайы — 139 га. | |
Республикалық маңызы бар мемлекеттік қорық аймағы | Жусандала — 2,8 млн га |
Мемлекеттік табиғи резерват | Іле — Балқаш — 415 164 га |
Облыста иондаушы сәулелену көздері бар жеті радиациялық қауіпті нысан бар. Оның төртеуінде сәулелену көздерімен жұмыс жүргізілсе, қалған үшеуінде сәулелену көздері уақытша сақтауда және пайдаланылмайды.
2018 жылы ауада Талдықорғанда азоттың және Талғар ауданында көміртегінің жол берілген мөлшерінің артығы анықталды. 2019 жылы Талғар ауданында, Өтеген батыр кентінде, Қаскелең және Есік қалаларында көмірқышқыл газының концентрациясы жоғары болды. Есікте формальдегид концентрациясы да асып кеткен. 2018–2019 жылдары жоғары және өте жоғары ластану жағдайлары болған жоқ.
2018–2019 жылдары Талдықорған қаласындағы екі бекетте ауаның сапасын бақылау жұмыстары жүргізілді. Талғар, Есік қалаларында, Өтеген батыр, Қаскелең, Түрген ауылдарында екі пунктте тоқсанына бір рет шаң, күкірт диоксиді, көмірқышқыл газы, азот оксидтері, фенол және формальдегид концентрациясына эпизодтық бақылау жүргізілді.
Әскери гарнизондардың қазандықтары, құрылыс материалдарын өндіру, ауыл шаруашылығы, көлік және жылу энергетикасы ауаны ластаудың негізгі көздері болып табылады.
2017-2019 жылдардағы стационарлық көздерден ластаушы заттардың шығарындылары
Шығарындылар, мың тонна
Зат | 2017 | 2018 | 2019 |
Барлығы | 43 | 50 | 48 |
Оның ішінде
2017 | 2018 | 2019 | |
Күкірт ангидриді | 11 | 12 | 11 |
Азот тотығы | 5 | 6 | 6 |
Қатты бөлшектер | 11 | 11 | 11 |
Тұншықтырғыш газ | 11 | 14 | 13 |
Талдықорғанда ірі газдандыру жобасы жүзеге асырылып, оның аясында 2019 жылдың соңына дейін 9 мыңнан астам абонент пен 58 инженерлік желі газға қосылды.
Өңірді газдандырудың маңызды жобасы Үшарал қаласына ұзындығы 224 шақырым болатын газ құбырын тарту болып табылады. Бұл газ құбыры 230 мың тұрғыны бар 74 елді мекенді газбен қамтамасыз етеді. 2019 жылы 36 елді мекенге газ желілерін тартуға ЖСҚ әзірлеу жүргізілді.
2018–2019 жж. тұрмыстық-шаруашылық сарқынды суларды ағызу
2017 | 2018 | 2019 | |
Суды бұру көлемі, мың куб метр | 145 329 | 91 592 | 149 498 |
Ластауыш заттардың көлемі, мың тонна | 135 | 146 | 148 |
Облыста көптеген су көздері бар, оның ішінде 18 трансшекаралық өзен және 10 республикалық маңызы бар су қоймасы бар.
Жайылымдарды суландыру, балықтардың миграциясын жеңілдету және жануарлар мен өсімдіктерге қолайлы жағдай жасау үшін үкімет Балқаш көліне құятын Іле және Қаратал өзендерінің өткізу қабілетін арттыру бойынша жұмыс жүргізуде. 2019 жылы Іле және Қаратал атырауларының арналарын тазарту бойынша төрт ірі іс-шара өткізілді.
Өңірдегі суды ластаудың негізгі көздеріне «Алматы су» ШЖҚ МКК, «Балқаширригация» ЕТМКК, «ТГПК» ЖШС, Қапшағай ГЭС, «Жетісу су құбыры» МКК сияқты ірі кәсіпорындардың кәріз және коллекторлық-дренаждық сулары жатады. Талдықорған және Текелі қаласының«Текелі» су құбыры» ЕМКК.
Облыста су ресурстарын сақтау үшін 214 су объектісінде су қорғау аймақтары мен белдеулерін белгілеу жобалары әзірленіп, олардың бойында су қорғау белгілері орнатылған.
Облыста 800 мың гектар ауыл шаруашылығы мақсатындағы пайдаланылмайтын жер болса, 2018 жылы 12 мың гектарға жуық, 2019 жылы 250 мың гектардан астам осындай жер қосымша анықталды.
Жыл сайын көктем мен күзде Талдықорған, Текелі, Жаркент қалаларында ауыр металдармен ластанған жерлерден топырақ сынамалары алынды. Талдықорған және Текелі қалаларының әртүрлі аудандарының топырақтарында қорғасынның, мыс пен мырыштың шекті жол берілген концентрациясынан (ШЖК) асып кетуі тіркелді.
2018-2019 жылдары Талдықорған мен Текеліде топырақтағы ауыр металдардың ШЖШ асуы
Көктем 2018 | Күз 2019 | Көктем 2018 | Күз 2019 | |
Свинец | 1,2–11,3 ШЖК | 1,2–17 ШЖК | 1,3–6,6 ШЖК | 1,2–6,2 ШЖК |
Медь | 1,8 ШЖК | 1,4–15 ШЖК | 1,6–6,2 ШЖК | 1–2,7 ШЖК |
Цинк | - | 1,2–3,6 ШЖК | 1,1–3,4 ШЖК | 1,1 ШЖК |
Облыстың орман қоры төрт миллион гектардан асады, бұл республикалық орман қорының 19 пайызға жуығын құрайды. Облыстағы ерекше қорғалатын аумақтардың ауданы да республикадағы ең үлкен аумақтардың бірі болып табылады – 1,2 миллион гектардан астам.
Алматы облысының флорасы мен фаунасы алуан түрлі, мұнда Қазақстанда мекендейтін жануарлардың жартысынан көбі кездеседі. Облыста жер бетіндегі омыртқалылардың барлығы 475 түрі бар, оның ішінде қызыл кітапқа енген қарақұйрық, түрікмен құлан, арқар, тоғай елігі (ханғұл), пржевальский жылқысы, Тянь-Шань қоңыр аюы, барыс, тас сусар, Орта Азия өзен сусары. , Түркістан сілеусіні, Паллас мысығы және қызыл қасқыр.
2018 жылы 1389 рейд және 153 тексеру нәтижесінде 661 табиғатты қорғау заңнамасын бұзу фактісі анықталып, 17 қылмыстық іс қозғалды. 2019 жылы 1139 рейд және 138 тексеру жүргізілді. Рейдтік іс-шаралар мен тексерулер аясында екі жылда тәртіп бұзушылардан 19 бірлік атыс қаруы, 70 заңсыз аң аулау нысаны (қырғауыл, қоян, үйрек және т.б.), 176 аулау құралы мен 12 жүзу құралы, 50 тоннадан астам балық тәркіленді.
Алтын-Емел мемлекеттік ұлттық табиғи саябағында популяцияны қалпына келтіру және жануарлардың санын көбейту үшін түрікмен құланы өсірілуде, Қарашынғыл аңшылық шаруашылығында Бұқар бұғыларының мекендеу ортасы қалпына келтірілді, балабан сұңқарлары мен басқа да сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жыртқыш құстар. Сұңқар питомнигінде өсіріледі. Тасмұрын аңшылық шаруашылығында тоғай жартылай бос, Жетісу қырғауылы Бақбақты аңшылық шаруашылығында өсіріледі.
2019 жылы Есік және Талғар өзендерінде жалпы қуаты 8,2 МВт екі су электр станциясы іске қосылды. 2019 жылдың соңына қарай қуаттылығы 5,4 МВт болатын екі күн электр станциясының құрылысы аяқталды, Қапшағай қаласында қуаттылығы 101 МВт бір күн электр станциясы жұмыс істей бастады. 2019 жылы қуаты 18 МВт төрт жел электр станциясы іске қосылды; Еңбекшіқазақ ауданындағы бір жел электр станциясы сынақты іске қосуға дайындалуда.
Облыс бойынша энергия тұтыну 3,9 млрд кВт/сағ құрап, 2,2 млрд кВт/сағ өндірілді, оның 589 млн кВт/сағ жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі.
Алматы қаласының ағынды суларын кейінгі тазартуға және сақтауға қабылдайтын Сорбұлақ ағынды су қоймасы 2019 жылы 618-620 метр деңгейіне дейін толтырылды, ал резервуардың максималды толтырылуы 620,5 метрге дейін рұқсат етілген. Толтыруды азайту және ағынды сулардың ластануын болдырмау үшін қойма бөгеттері мен қосалқы құрылыстар қайта жаңғыртылды. Қазір бөгеттердің жағдайы қанағаттанарлық, су қоймасындағы су деңгейі күн сайын өлшеніп, бөгеттердің жағдайына баға беріліп, тоқсан сайын су қоймасынан келетін судың сапасына талдау жүргізілуде.
Сарыөзек, Қарабұлақ елді мекендері мен Заречное ауылының кәріз желілері апатты жағдайда. Сарыөзек кәріз желілерін қайта жаңғырту жұмыстары 2019 жылы аяқталды, 2012 жылы Қарабұлақ ауылының желілерін қайта жаңғырту жобасы әзірленді, бірақ бекітуден өтпеді, 2020 жылы қайта әзірлеу жоспарлануда. Заречное ауылының тазарту құрылыстары 100 пайыз тозған, жөндеуге жарамсыз. Құрылыс қажет, ол үшін техникалық-экономикалық негіздеме әзірленген.
2030 жылға қарай жаңартылатын энергия көздерінің тағы 75 нысанын пайдалануға беру жоспарлануда.
Облыстың Панфилов ауданында 1962 жылы гамма-сәулеленуі жоғары болған уран кен орнында геологиялық барлау жұмыстары аяқталды. Қазір уран нысандары консервацияланған, бірақ барлық аумақтар қалпына келтірілмеген. 2019 жылы уран қалдықтарын рекультивациялау жобасының техникалық-экономикалық негіздемесі әзірленді.
Текелі қаласының іргесіндегі 60 гектардан астам жер 1965 жылдан бері ауыр металдармен ластанған, халыққа қауіп төндіретін қалдық қоймасы ретінде пайдаланылып келеді. Қоқыс үйіндісін рекультивациялау қалдықтар иелерінің белгісіздігінен қиындауда: қалдықтардың 79 пайызы мемлекет меншігінде, ал қалғаны жеке компаниялардың үлесінде. Мәселені шешу үшін облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы қалдық қоймасын рекультивациялау жобасына ЖСҚ әзірледі.
Облыстың Еңбекшіқазақ ауданында 28 өздігінен ағатын ұңғыма, Панфилов ауданында 72 ұңғыма бар. Еңбекшіқазақ ауданындағы барлық ұңғымалардың координаттары мен иелері анықталып, Панфилов ауданында 43 ұңғыманың координаттары анықталып, жұмыс жалғасуда. Бұл мәселе Алматы облысының экологиялық проблемаларын шешу жөніндегі 2016–2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына енгізілген.